Παραδοσιακοί VS εναλλακτικοί τρόποι αξιολόγησης

Η αξιολόγηση των μαθητών αντανακλά την οργάνωση της διδασκαλίας και της μάθησης καθώς και την ποιότητα του εκπαιδευτικού συστήματος.

Μέχρι τώρα, η αξιολόγησή των μαθητών ήταν συνυφασμένη με την αξιολόγηση του γνωστικού επιπέδου του μαθητή μέσω τεστ αξιολόγησης και εξετάσεων. Παρ’  όλα αυτά οι παγκόσμιες οικονομικές, τεχνολογικές και κοινωνικές αλλαγές οδήγησαν στην επαναξιολόγηση της αποδοτικότητας αυτών των μεθόδων. Έτσι, πλέον, στοχεύουν,  όχι στην αξιολόγησή της μάθησης, αλλά στην αξιολόγηση για την μάθηση. 

Στις περισσότερες αναπτυγμένες χώρες τα εκπαιδευτικά προγράμματα εφαρμόζονται και αξιολογούνται∙ η εναλλακτική διδασκαλία και οι μέθοδοι αξιολόγησης χρησιμοποιούνται παράλληλα με τις παραδοσιακές και στοχεύουν στην βελτίωση της ποιότητάς της μάθησης συμπεριλαμβάνοντας τους μαθητές στην εκπαιδευτική διαδικασία.

Ωστόσο, στην Ελλάδα, οι εναλλακτικές μέθοδοι διδασκαλίας και αξιολόγησης σπάνια χρησιμοποιούνται ιδιαίτερα στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Αντίθετα, βασίζονται σε ένα επίσημο μοντέλο παραδοσιακής διδασκαλίας και αξιολόγησης. 

Παραδοσιακή αξιολόγηση

Ως παραδοσιακή αξιολόγηση ορίζεται η προφορική και γραπτή, τυποποιημένη και μη, αξιολόγηση μέσω τεστ. Η πλειονότητα των παραδοσιακών εργαλείων αξιολόγησης περιλαμβάνει:

1.τεστ πολλαπλής επιλογής,

2. ασκήσεις σωστού -λάθους,

3.ασκήσεις περιορισμένης ανάπτυξης και

4. εκτεταμένης ανάπτυξης

Οι ασκήσεις πολλαπλής επιλογής είναι αντικειμενικές, κερδίζουν χώρο και χρόνο και βαθμολογούνται εύκολα. Παρομοίως, οι ασκήσεις σωστού-λάθους και οι μικρής ανάπτυξης ασκήσεις μπορούν εξίσου εύκολα να βαθμολογηθούν. Παρ’  όλα αυτά, τα τεστ, είτε δεν αποκαλύπτουν τη -σε βάθος- γνώση των μαθητών πάνω στο διδακτικό αντικείμενο που αξιολογούνται, είτε δεν καλύπτουν όλο το εύρος του εκπαιδευτικού υλικού. Αντίθετα, οι απαντήσεις τους ενδέχεται να είναι αποτέλεσμα αντιγραφής ή τύχης. Από την άλλη πλευρά, οι ασκήσεις εκτεταμένης ανάπτυξης θεωρούνται αποτελεσματικά εργαλεία αξιολόγησης, γιατί παρέχουν ευελιξία και μπορούν να αξιολογηθούν οι δεξιότητες των μαθητών, που σχετίζονται με το υψηλό ή μη επίπεδο της αναλυτικής και συνθετικής τους σκέψης. Επίσης, το γεγονός ότι η διόρθωση των απαντήσεων τους κρίνεται με βάση τις συγκεκριμένες οδηγίες των εκπαιδευτικών υπονοεί ότι η ανάπτυξη του θέματος είναι αποτέλεσμα απομνημόνευσης και όχι κριτικής αντίληψης.

Έτσι, εγείρονται παιδαγωγικά, ψυχολογικά και κοινωνικά θέματα από την παραδοσιακή αξιολόγηση.

Παραδοσιακή αξιολόγηση
Πλεονεκτήματα	Μειονεκτήματα
1. Ο συνδυασμός των διαφόρων τύπων ερωτήσεων παρέχει εγκυρότητα, αξιοπιστία και επαρκή ανατροφοδότηση. 2. Εξακρίβωση του συνολικού επιπέδου των μαθητών. 3. Απόκτηση του απολυτηρίου λυκείου. 4. Διαπίστωση της κριτικής ικανότητας των μαθητών και της αφαιρετικής σκέψης 5. Διαπίστωση της επιχειρηματολογίας και του γνωστικού επιπέδου τους.	1. Δεν αξιολογεί τις γνωστικές δεξιότητες και είναι ανεπαρκής ως προς την εξατομίκευση 2. Προωθεί τον ανταγωνισμό μεταξύ των μαθητών 3. Προκαλεί άγχος και φόβο αποτυχίας 4. Δημιουργεί διακρίσεις μεταξύ των μαθητών (καλός, κακός, μέτριος) 5. Δεν καλλιεργεί την αυτοεκτίμηση, τη δημιουργικότητα και τη φαντασία και αποθαρρύνει τους μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες

Η  παραδοσιακή αξιολόγηση, λοιπόν, δε μπορεί να αξιολογήσει τις μη γνωστικές δεξιότητες του μαθητή. Αυτές οι μέθοδοι δεν σχετίζονται με τα ενδιαφέροντα των μαθητών και κατά συνέπεια δεν προωθούν την αυτενέργειά τους. Αντίθετα, όλοι οι μαθητές είναι αναγκασμένοι να απαντούν και να ενεργούν με έναν  συγκεκριμένο τρόπο, ο οποίος προωθεί την απομνημόνευση και τον ανταγωνισμό μεταξύ τους. Συνεπώς, νιώθουν άγχος και φόβο μήπως αποτύχουν καθώς κατηγοριοποιούνται σε καλούς, κακούς και μέτριους. Στην πραγματικότητα, οι μαθητές είναι ευαίσθητοι και μη ανταγωνιστικοί.

Εναλλακτική αξιολόγηση

Ως εναλλακτική αξιολόγηση ορίζεται η συστηματική διαδικασία της συλλογής και καταγραφής δεδομένων που δείχνουν τη μαθησιακή πρόοδο μέσα στο πλαίσιο μίας αυθεντικής μάθησης και διδασκαλίας.

Η πιο συστηματική μέθοδος είναι:

1. η αυτοαξιολόγηση και η αξιολόγηση των συνομηλίκων,

2. η συστηματική παρατήρηση,

3. παιχνίδια,

4. δραματοποίηση,

5. πρότζεκτ,

6. story telling,

7. debates και

8. portfolios.

Η εναλλακτική αξιολόγηση επικεντρώνεται στην αξιολόγηση της ξεχωριστής απόδοσης του μαθητή και απαιτεί την συμμετοχή του στο ‘’χτίσιμο’’ της δικής του γνώσης. Οι μαθητές μπορούν να αξιολογήσουν πολλές πηγές, να γίνουν ερευνητές που παρατηρούν, συλλέγουν, οργανώνουν και αναλύουν δεδομένα.

Εξαιτίας του ότι η εναλλακτική αξιολόγηση επικεντρώνεται στην ανάπτυξη και απόδοση του κάθε μαθητή, τους παρέχει τη δυνατότητα να εστιάσουν στα δικά τους ενδιαφέροντα και στην προσωπική τους ανάπτυξη. Όταν οι μαθητές αξιολογούνται με κριτήρια που κατανοούν, τότε μειώνεται ο φόβος τους και αυτό τους επιτρέπει να δείξουν τις ικανότητες τους με διάφορους τρόπους. Αυτή η διαδικασία βοηθάει τους μαθητές να εμβαθύνουν, να συνεργαστούν, να διαπραγματευτούν με τους συνομηλίκους τους και τον καθηγητή τους και σταδιακά να δίνουν εφικτές λύσεις σε σύνθετα προβλήματα.

Εναλλακτική αξιολόγηση
Πλεονεκτήματα	Μειονεκτήματα
1. Προωθεί την κριτική ικανότητα, τη φαντασία, τη δημιουργικότητα και την αυτενέργειά των μαθητών 2. Προωθεί τη συνεργασία μεταξύ των μαθητών και την αυτογνωσία 3. Ενθαρρύνει τους μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες 4. Συνεισφέρει στο να κατανοήσουν οι μαθητές τις γνωστικές και μη ικανότητές τους και τα μειονεκτήματά τους	1. Η αυτοαξιολόγηση ή αξιολόγηση μεταξύ των συνομηλίκων απαιτεί αυτογνωσία, αντικειμενικότητα και ωριμότητα 2. Απαιτεί από τους μαθητές εκπαίδευση πάνω στο κομμάτι της αξιολόγησης 3. Είναι χρονοβόρα διαδικασία 4. Απαιτεί έλλειψη ανταγωνισμού

Οι μέθοδοι εναλλακτικής αξιολόγησης θεωρούνται χρονοβόρες: το πλάνο καθώς και η εφαρμογή τους απαιτούν πολύ χρόνο και μεγάλη προσπάθεια εντός και εκτός τάξης. Επιπλέον, η αυτοξιολόγηση και η αξιολόγηση μεταξύ συνομηλίκων  καθώς και τα διάφορα πρότζεκτ απαιτούν κριτική ικανότητα, αυτογνωσία, ωριμότητα, αντικειμενικότητα και έλλειψη ανταγωνισμού εκ μέρους των μαθητών. 

Πηγή: Pyrtsiou, F., &Rousoulioti, T. (2022).Perceptions and Attitudes towards Assessment: Focusing on the Use of Portfolios in Formal and Informal Secondary Education in Greece. In I.Papadopolous& S. Chiper (Eds), International Current Trends in Applied Linguistics and Pedagogy, (111-127). New York: Nova Science Publishers.